Osmanlı İmparatorluğu, modern gelişmelere kendisini kapatmış bir yapı olarak tahayyül edilse de, tarihin akışına esnek davranarak uyum sağlamaya çalışan realist bir devletti aslında. Sadece devlet yapısında değil, içinde barındırdığı cemaatlerde de zamana ayak uydurma çabasının ne kadar canlı olduğunu görebiliriz. Usta tarihçi İlber Ortaylı'nın, Batılılaşma Yolunda adlı yapıtı, Osmanlı kurum ve cemaatlerinin modernleşme çabalarını irdeleyen çalışmalarını bir araya getirerek, rengarenk bir Osmanlı tablosu resmediyor.
19 Mart 1877'de Osmanlı başkentinde, ülkenin dört yanından gelen rengarenk bir heyet toplanıyordu. Arabistan vilayetlerinden gelen çeşitli din ve mezhepteki temsilcilerin yanında, Anadolu ve Rumeli'den gelen Türk, Rum, Bulgar ve Arnavut temsilciler, ilk Osmanlı Parlamentosu'nu oluşturuyordu. Meşrutiyet rejimi, içeride olduğu kadar, dışarıda da şakınlık ve sorular yaratmıştı. Nasıl oluyordu da, aydınlanma devrinden beri Avrupa siyasal düşününde despotik yönetimin modeli sayılan bir toplum, anayasal rejime geçiyordu?